Blog, Najpopularniejsze
ALNEA / Europa między dekarbonizacją a deindustrializacją – jak polityka klimatyczna UE uderza w przemysł i innowacjeEuropa między dekarbonizacją a deindustrializacją – jak polityka klimatyczna UE uderza w przemysł i innowacje
Autor tekstu
Krzysztof Kamiński — przedsiębiorca i publicysta technologiczny, prezes zarządu Grupy ALNEA (spółka z siedzibą w Polsce) zajmującej się robotyzacją, automatyzacją i dostarczaniem zaawansowanych rozwiązań przemysłowych.
Doświadczenie
Jest absolwentem Prawa i Administracji oraz Mechaniki i Budowy Maszyn na Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie.
Przed objęciem stanowiska prezesa w ALNEA, zdobywał doświadczenie w przemyśle w firmach takich jak Michelin, Case New Holland, Kongsberg Automotive, ArcelorMittal i inne, przechodząc kolejne role – od technologii i inżynierii procesu, przez zarządzanie produkcją i utrzymaniem ruchu.
Sukcesy zawodowe
W ALNEA działa także jako kierownik naukowo-badawczy projektów z zakresu robotyki. Jednym z takich przedsięwzięć jest projekt „oko dla robota” finansowany ze środków Narodowego Centrum Badań i Rozwoju, mający na celu opracowanie elastycznego systemu pozycjonowania robota w przestrzeni.
Pod jego kierownictwem ALNEA wdraża rozwiązania Przemysłu 4.0 w zakresie: montażu, testów elektrycznych i funkcjonalnych, pakowania, paletyzacji, lutowania, spawania, klejenia i innych procesów automatycznych.
Europa w potrzasku własnej transformacji: między dekarbonizacją a deindustrializacją
Dekarbonizacja, jako cel transformacji energetycznej Europy
W debacie publicznej trudno dziś znaleźć pojęcie bardziej nośne niż dekarbonizacja. To hasło stało się symbolem XXI wieku, nowej odpowiedzialności za planetę i jednocześnie – narzędziem przebudowy całych gospodarek. Unia Europejska, przekonana o swojej misji klimatycznej, obrała kurs na neutralność emisyjną, chcąc być światowym liderem zielonej transformacji.
Jednak coraz częściej pojawiają się pytania: czy ta transformacja jest prowadzona rozsądnie? Czy ambicja redukcji emisji nie zamienia się w kosztowny eksperyment gospodarczy, którego skutki odczuje przede wszystkim europejski przemysł, a nie klimat?
System ETS – idea słuszna, wykonanie wadliwe
Wprowadzony przez UE system handlu emisjami ETS miał być rynkowym sposobem ograniczania emisji CO₂ – im mniej emitujesz, tym mniej płacisz. Jak pokazuje praktyka, stał się mechanizmem fiskalnym, który podnosi koszty produkcji, transportu i energii w całej Europie.
W teorii dochody z ETS trafiają do funduszy modernizacyjnych i programów osłonowych – ale to tylko teoria. W praktyce nie każdy ma do nich dostęp, a środki rozdzielane są nierównomiernie. Przedsiębiorcy z sektora MŚP i gospodarstwa domowe często w ogóle nie odczuwają tych „rekompensat”. Jak wiemy, koszty emisji i tak są wkalkulowane w ceny energii i produktów – ostatecznie płaci każdy obywatel.
Dlatego Wprowadzenie ETS2, obejmującego transport i budownictwo, pogłębi ten problem. Wzrost cen paliw i ogrzewania stanie się faktem, a realny efekt ekologiczny – niepewny. Mechanizm ma pobudzać innowacje, ale bez zapewnienia taniej energii i równych warunków konkurencji staje się narzędziem przenoszenia kosztów, nie transformacji.
CBAM – cło, które nie chroni
Nowy mechanizm CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism), czyli tzw. cło węglowe, miał być odpowiedzią na problem „ucieczki emisji” (carbon leakage). Idea wydawała się logiczna: jeśli europejskie fabryki płacą za emisje, to towary z krajów, które takich kosztów nie ponoszą, powinny być obłożone opłatą wyrównawczą.
Niestety, problem w tym, że na dzień dzisiejszy CBAM obejmuje tylko surowce – stal, cement, nawozy, aluminium, energię elektryczną czy wodór – ale już nie obejmuje produktów przetworzonych, w których te surowce są wykorzystywane. W praktyce oznacza to, że tani surowiec z Azji trafia np. do Turcji, tam powstaje z niego półprodukt lub wyrób gotowy, który następnie wjeżdża do Unii Europejskiej bez żadnego cła.
W efekcie europejski przemysł traci podwójnie: ma droższe surowce i energię, a jego konkurenci spoza UE mogą sprzedawać gotowe wyroby taniej. Powstaje swoista „premia dla pośredników”, którzy korzystają z różnic regulacyjnych. CBAM w obecnym kształcie nie chroni europejskiego rynku – on go osłabia.
Energia jako koszt strategiczny
Europa postawiła na szybkie odchodzenie od paliw kopalnych, co w długim terminie ma sens. Problem w tym, że tempo zmian nie jest zsynchronizowane z rozwojem infrastruktury. Sieci przesyłowe, magazyny energii i moce rezerwowe nie nadążają za wyłączaniem tradycyjnych elektrowni.
Europa ma dziś jedne z najwyższych cen energii przemysłowej na świecie. Przedsiębiorstwa z USA, Chin czy Indii korzystają z tańszego gazu łupkowego, subsydiowanego węgla lub energii jądrowej. Europejskie firmy płacą wielokrotnie więcej, a dodatkowo muszą kupować uprawnienia do emisji.
To nie jest ścieżka „zielonego wzrostu”, tylko spadku konkurencyjności. Branże energochłonne – stalowa, aluminiowa, chemiczna – już dziś sygnalizują ograniczanie inwestycji lub przenoszenie produkcji poza UE.
Deindustrializacja zamiast dekarbonizacji
W teorii polityka klimatyczna ma prowadzić do czystszej, bardziej efektywnej gospodarki. Polityka UE coraz częściej skutkuje jednak deindustrializacją – przenoszeniem produkcji do regionów, gdzie normy są łagodniejsze, a energia tańsza. Globalne emisje nie maleją – zmienia się tylko ich geografia.
Zjawisko to nie jest abstrakcją. Przekonałem się o tym osobiście, inwestując w linię CNC do produkcji aluminiowych uchwytów meblowych. Mój zakład miał wytwarzać komponenty, wykorzystując najnowsze technologie.
Niestety, polityka celna i energetyczna Unii sprawiła, że projekt zakończył się fiaskiem. Cła na aluminium spoza UE, odcięcie od tanich dostawców z Ukrainy i wysokie ceny europejskiego surowca sprawiły, że koszt produkcji wzrósł dramatycznie. Tymczasem gotowe uchwyty z Chin – wyprodukowane taniej i bez dodatkowych obciążeń emisyjnych – zaczęły trafiać na polski rynek po cenach niższych niż nasze koszty wytworzenia.
To nie była już konkurencja – to była nierówna walka, w której europejski przedsiębiorca płaci za „ratowanie klimatu”, a globalny rynek wybiera tańszy produkt.
Automatyzacja i robotyzacja – niewykorzystana szansa
Europa mogłaby łagodzić koszty dekarbonizacji przez inwestycje w automatyzację i robotyzację przemysłu. To właśnie technologia może zwiększyć produktywność i obniżyć jednostkowe koszty wytwarzania, równoważąc wyższe ceny energii.
Jednak inwestycje w nowoczesne linie produkcyjne, roboty przemysłowe czy cyfrowe systemy zarządzania energią wciąż napotykają bariery administracyjne i finansowe. Brakuje stabilnych ram prawnych, taniego kredytu i jednolitej polityki przemysłowej. W efekcie wiele firm – zamiast modernizować się w Europie – decyduje się przenieść produkcję tam, gdzie energia jest tańsza, a regulacje prostsze.
Deklaracje, a realia
Strategia „Made in China 2025” (ogłoszona w 2015 r.)
Cel: uniezależnienie się od zagranicznych technologii i modernizacja przemysłu.
Inspiracja: niemiecki program „Industry 4.0”.
Kluczowe sektory:
Robotyka i automatyzacja
Półprzewodniki i mikroelektronika
Lotnictwo i kosmonautyka
Pojazdy elektryczne i ekologiczne
Technologie informacyjne (AI, 5G)
Biotechnologia i medycyna
Sprzęt energetyczny (OZE, atom, nowa energia)
Zaawansowane materiały
Inżynieria oceaniczna
Sprzęt rolniczy wysokiej klasy
Mechanizm: ogromne subsydia państwowe, inwestycje w badania, wsparcie dla rodzimych firm, ochrona rynku przed zagranicznymi konkurentami.
Nowa strategia: „Dual Circulation Strategy” (od 2020 r.)
Ogłoszona przez Xi Jinpinga w czasie pandemii COVID-19.
Cel: zmniejszenie zależności od eksportu i technologii zagranicznych.
Dwa filary:
„Internal circulation” – rozwój rynku wewnętrznego, innowacji i konsumpcji krajowej.
„External circulation” – utrzymanie eksportu i globalnych inwestycji (np. Inicjatywa Pasa i Szlaku – BRI).
Obecny etap (2025 → 2035 → 2049)
2035: Chiny mają być „średnio rozwiniętym państwem technologicznym” – samowystarczalne w kluczowych technologiach.
2049 (100-lecie ChRL): cel „wielkiego odrodzenia narodu chińskiego” – dominacja w sektorach high-tech, zielona transformacja i sztuczna inteligencja.
Polityka bez korekty może obrócić się przeciwko Unii
Nie chodzi o negowanie potrzeby działań klimatycznych. Problemem nie jest sama idea dekarbonizacji, lecz sposób jej wdrażania. Polityka, która miała być impulsem modernizacyjnym, staje się barierą dla rozwoju.
Bez korekty systemu ETS i poszerzenia CBAM o produkty przetworzone Unia będzie nadal tracić przemysł i miejsca pracy, nie zmniejszając emisji globalnie. Jeśli transformacja ma być skuteczna, musi opierać się na realizmie gospodarczym, a nie na biurokratycznym idealizmie.
Potrzebna: reindustrializacja zamiast regulacyjnej gorączki
Europa musi zrozumieć, że prawdziwa zielona transformacja to nie tylko zamykanie kopalń, ale budowanie nowych gałęzi przemysłu: produkcji komponentów OZE, magazynów energii, materiałów niskoemisyjnych, systemów automatyki i cyfrowego zarządzania procesami, a przede wszystkim rozwój prac badawczo-rozwojowych, które obecnie są fikcją.
A przecież to właśnie nowe technologie, w tym robotyzacja, automatyzacja i innowacje są kluczem do utrzymania konkurencyjności, nie kolejne cła i podatki. Tylko gospodarka nowoczesna, oparta na technologii, będzie w stanie pogodzić redukcję emisji z utrzymaniem wzrostu i miejsc pracy.
Podsumowanie
Europa znajduje się dziś na rozdrożu. Z jednej strony – ambitne cele klimatyczne i konieczność transformacji energetycznej. Z drugiej – rosnące koszty, spadek konkurencyjności i ryzyko utraty przemysłu.
Jeśli dekarbonizacja nie zostanie uzupełniona o reindustrializację opartą na automatyzacji i robotyzacji, kontynent może zamienić się w rynek konsumencki zależny od importu technologii i towarów z Azji.
Prawdziwe przywództwo klimatyczne to nie nakładanie kolejnych obciążeń, lecz tworzenie warunków do innowacyjnej, niskoemisyjnej produkcji w Europie. Bez tego hasło „zielona transformacja” pozostanie tylko pustym sloganem – a europejskie fabryki, zamiast się modernizować, będą znikać jedna po drugiej.